با نوجوان پرخاشگر چگونه رفتار کنیم؟
پرخاشگری نوجوان شما، جدا از دلیل آن روی همه اعضای خانواده تاثیرش را می‌گذارد. این تاثیر می‌تواند روی سایر فرزندانتان و یا فقط روی رابطه شما با همسرتان باشد. برخی موارد هم والدین اظهار می کنند که “نمی‌توانند دیگر با نوجوان‌شان صحبت کنند”، “او دیگر حرف شنوی ندارد”، “بی‌تربیت شده و داد می‌زند”، “به وظایف‌اش عمل نمی‌کند و دائم به دنبال بهانه‌ای برای بیرون رفتن از خانه است” و… ، همه این موارد ناشی از تغییراتی است که نوجوان شما در پی بحران نوجوانی تجربه می‌کند. باید بدانید که او روش درستی برای حل ناراحتی‌ها و مسائلش هنوز یاد نگرفته و شما با آگاهی از نیازها و شرایط او می‌توانید به او کمک کنید.
نوجوان پرخاشگر و بحران نوجوانی
نوجوانی یکی از مهم‌ترین مراحل رشدی در زندگی انسان است. افراد در این دوران تلاش می‌کنند تا از دوران کودکی عبور کرده و خود را به عنوان یک بزرگسال به دیگران معرفی کنند. در طی این فرایند آن‌ها با دغدغه‌ها و فشارهای مختلفی روبرو می‌شوند که اگر به درستی مدیریت نشوند می‌توانند دوره نوجوانی را برای آن‌ها به یک دوره بحرانی تبدیل کنند. از جمله این دغدغه‌ها می‌توان به نیاز به پذیرش در گروه همسالان، نیاز به کسب هویت دلخواه، مسائل مرتبط با بلوغ جسمی و جنسی اشاره کرد.
البته توجه به این موضوع بسیار حائز اهمیت است که نوجوانی لزوما یک دوره طوفانی و تنش‌زا نیست. اگر والدین و اطرافیان نوجوان به خوبی از ویژگی‌های این دوره آگاهی داشته باشند و بتوانند درک متقابلی را ارائه نمایند، این دوره نیز می‌تواند به آرامی و با حداقل تعارض‌ها سپری شود. کمک گرفتن از یک روانشناس متخصص در حیطه کودک و نوجوان و دریافت مشاوره خانواده از جمله اقدامات مهمی است که می‌تواند در مدیریت این شرایط موثر باشد.
علت پرخاشگری در نوجوان
به غیر از بحران نوجوانی ، دلایل دیگری برای پرخاشگری نوجوانان وجود دارد که با اطلاع از آن‌ها می‌توانید واکنش‌های مناسب‌تری در پیش بگیرید.
1- تغییرات هورمونی
یکی از مهم‌ترین علت‌های پرخاشگری نوجوانان، تغییرات هورمونی آن‌هاست. نوجوانان در حال عبور از کودکی به بزرگسالی هستند، هنوز کارکردهای مغزی آن‌ها کامل نشده و هورمون‌های مختلفی شروع به ترشح کرده‌اند. بدون این هورمون‌ها مسلما رشد جسمی و فیزیکی سالم رخ نخواهد داد. شما می‌توانید با آموزش‌های لازم به نوجوان خود، او را متوجه این تغییرات بکنید، او با آگاهی از علت تغییرات جسمی‌اش و پی بردن به طبیعی بودن آن‌ها، احساس بهتری در این سن خواهد داشت.
رفتار با نوجوان پرخاشگر
2- نیاز به استقلال
یکی از نیازهای اساسی نوجوانان، نیاز به استقلال است. بسیاری از رفتارهایی که باعث بروز تنش و پرخاشگری نوجوانان می‌شود، ریشه در این نیاز دارد. او با مخالفت کردن‌ها، خارج‌شدن از خانه، وقت گذرانی با دوستان، بهانه‌گیری برای سفر با خانواده، نخوردن غذا و…. تلاش دارد تا به شما نشان دهد که دیگر به مانند کودکی فرمانبردار نیست. این روند طبیعی به همه ما آدم‌ها کمک می‌کند تا تبدیل به فردی مستقل در بزرگسالی بشویم. اما واکنش والدین در این بازه زمانی اهمیت زیادی دارد. چرا که اگر نوجوان نتواند شخصیت مستقل خودش را پیدا کند، حتما در بزرگسالی دچار مشکل خواهد شد. رها کردن او به طور کامل نیز راه حل مناسبی نیست، بلکه باید تعادل را رعایت کنید و در کنار نظارت، به او آزادی و حق انتخاب بدهید.
3- به دست آوردن قوه تحلیل
کودکان قادر به حل مسائل تحلیلی نیستند و ذهن آن‌ها عینی است. در دوره نوجوان توانایی تحلیل ذهنی به دست می‌آید. نوجوانان با تکیه بر این قوه خود، تصور می‌کنند که دیگران توانایی درک و فهم کافی و یا حداقل در اندازه آن‌ها را ندارند و او به دلیل جوانی دانایی بیشتری نسبت به بزرگسالانش دارد. در این شرایط او دلایل شما را نمی‌پذیرد و با توجه به توانایی که تازه به دست آورده خود را حق به جانب می‌داند. بحث‌ها و مخالفت‌های شما شرایط را بدتر می‌کند و تنها راه ارتباطی‌تان را قطع خواهد کرد. بهتر است در چنین شرایطی با او از در منطق وارد شوید و به کمک خود او مسائل را تحلیل کنید تا متوجه نتیجه منفی یا مثبت موضوعات مختلف بشود.
4- نداشتن مهارت کافی
خیلی اوقات نوجوان روشی که برای رسیدن به اهداف‌اش انتخاب می‌کند، نادرست و یا خطرناک است. شاید هدفی که انتخاب کرده درست باشد اما چون بی تجربه است، راه درست را نمی‌داند و به همین دلیل زود از کوره در رفته و پرخاشگری می‌کند. برای حل این مشکل بهترین روش الگوبرداری است، بهترین و مهم‌ترین الگو هم والدین هستند. بهتر است پیش از آن که فرزندتان به سنین نوجوانی برسد، روی الگوسازی کار کرده باشید.
5- نیاز به همسر
همانطور که گفتیم نوجوانی همراه با تغییرات هورمونی است، یکی از نیازهایی که از این دوران شروع به رشد می‌کند، نیاز به همسر است. اما همیشه زمینه لازم و آمادگی روانی برای ازدواج جوانان فراهم نیست. برنامه‌ریزی برای ازدواج و هدف گزینی از همین دوران نوجوانی به آن‌ها کمک می‌کند که بتوانند در این زمینه مدیریت نیازهای جسمی را یاد گرفته و برای ازدواج خود را آماده کنند. شما می‌توانید برای حل این مساله از خدمات مشاوره ازدواج استفاده نمایید.
رفتار با نوجوان پرخاشگر
درمان پرخاشگری نوجوان
پیش از هر چیز باید بدانید که بسیاری از مشکلات نوجوانی موقتی و گذرا هستند در نتیجه نباید شخصیت فرزندتان را با بحران‌هایی که در این دوران تجربه می‌کند، تعریف نمایید.
همچنین لازم است قبل از رسیدن کودک به این دوران، اطلاعات خود را از دوران نوجوانی بالا برده و با روش‌های برخورد با آن‌ها آشنا شوید. خواندن کتاب‌های روانشناسی که در این زمینه نوشته شده و مراجعه به یک روانشناس متخصص در حوزه کودک و نوجوان و خانواده از جمله اقدامات موثری است که می‌تواند در این زمینه به شما یاری برساند.
درمان پرخاشگری نوجوان معمولا در طی جلسات مشاوره به راحتی قابل حل است. دارو درمانی تاثیر چندانی نداشته و تنها در مواردی که اختلالی هورمونی یا روانی وجود داشته باشد، نیاز به تجویز دارو است. پرخاشگری نوجوان با استفاده از تمرینات کنترل خشم، درمان‌های شناختی رفتاری، ذهن آگاهی، طرحواره درمانی، خانواده درمانی و… درمان‌پذیر است.
زیربنای پرخاشگری معمولا تربیتی است، هرگونه احساس محرومیت و محدودیت نابجا و نامناسب می تواند برای انسان پرخاشگری به همراه داشته باشد.
محرومیت ها و محدودیت های بیش از اندازه عامل بروز پرخاشگری در نوجوانان است.
وادار کردن کودکان و نوجوانان به انجام کارهایی که به آن علاقه ندارند می تواند به منشا تربیتی پرخاشگری در آینده تبدیل شود. البته برخی از کودکان برای گرفتن تایید از والدین مطابق خواست آنان رفتار می کنند، اما وقتی به سنین نوجوانی می رسند، بازخورد دارند. نوجوان نه کودک است؛ نه جوان بلکه بین فضای کودکی و جوانی گیر افتاده و بحران هویت دارد و هنوز خودش را نمی شناسد و نمی تواند با محیط پیرامون خودش انطباق پیدا کند و با دیگران سرشاخ می شود و لذا این عدم تعادل و هجوم افکار در نوجوانان به هم ریختگی ایجاد می کند و اگر از سوی والدین درک نشوند، تبدیل به رفتارهای پرخاشگرانه و گاهی بزهکارانه خواهد شد.
امر و نهی بیش از اندازه در خانواده را یکی دیگر از عوامل پرخاشگری است. تنبیه فیزیکی نوجوان راه یادگیری پرخاشگری است. توهین کلامی و رفتاری، نادیده گرفتن حس مالکیت و استقلال نوجوان نیز می تواند منشا پرخاشگری باشد. البته یک نوجوان اجازه ندارد هر کاری انجام دهد و یا در هر کاری دخالت کند، اما لازم است نوجوانان الفبای فکر کردن و تصمیم گرفتن و انتخاب کردن را یاد بگیرند تا از بحران هویت عبور کنند و به آرامش برسند. در برخی از مواقع نوجوانان در معرض آسیب های جنسی قرار دارند و نمی توانند این موضوع را با والدین مطرح کنند و لذا به صورت تنش و پرخاش بروز می دهند.
معمولا عوامل روان شناختی پایه وراثتی دارند، اما محیطی که در آن زندگی می کنیم، نقش مهمی در روشن یا خاموش کردن عوامل ژنتیکی ایفا می کند. هرچقدر یک نوجوان احساس هویت و استقلال و مالکیت داشته باشد و از نظر عاطفی تامین شود، تنش و پرخاشگری کمتری را تجربه می کند. هر رفتاری که والدین بین خودشان، با فرزندان و در ارتباط با دیگران دارند، برای کودکان و نوجوانان قابل یادگیری است و لذا والدین از توهین و بی احترامی به فرزندان بپرهیزند.
پاسخ پرخاشگری و خشونت نوجوانان، پرخاشگری و خشونت نیست، زیرا اگر با پرخاشگری پاسخ آنان را بدهیم، پرخاشگری را به عنوان یک رفتار تایید شده می پذیرند لذا باید نوجوانان را به آرامش و مدارا دعوت کنیم و با آنان همراه شویم تا منشا مشکلاتشان را بررسی کنیم.