هوش اخلاقی
هوش اخلاقی، توانایی درک درست از نادرست است. این عبارت به معنای برخوردار بودن از عقاید اخلاقی راسخ و قوی و عمل کردن به آنهاست، به گونه ای که فرد به شیوه ای صحیح و محترمانه رفتار کند. این استعداد فوق العاده در بردارنده ابعادی ضروری از زندگی از جمله توانایی تشخیص رنج افراد و خودداری از رفتار ظالمانه تعمدی، مهارکردن هیجان های ناگهانی، به تعویق انداختن کامروایی، گوش دادن به همه جنبه ها قبل از قضاوت کردن، پذیرش و ادراک تفاوتها، شناخت گزینش های ممکن غیر اخلاقی، همدلی کردن، ایستادگی در برابر بی عدالتی ها و رفتار با دیگران با عطوفت و احترام است. اینها ویژگی های اصلی هستند که به فرزند شما کمک میکنند تا به یک انسان خوب و شایسته تبدیل شود و پایه و اساس منش استوار و تبدیل شدن به یک شهروند خوب هستند.
بوربا در کتاب پرورش هوش اخلاقی، آن را بر اساس هفت فضیلت معرفی می کند: همدلی، وجدان، خویشتنداری، احترام، مهربانی، بردباری و انصاف.
شما می توانید از دوران نوزادی هوش اخلاقی را آغاز کنید. تحقیقات در رشد اخلاقی نشان میدهد کودکان شش ماهه، به ناراحتی دیگران واکنش نشان می دهند و اصول ابتدایی همدلی را کسب می کنند. اشتباهی که والدین مرتکب می شوند این است که برای پرورش این توانایی ها تا سن شش یا هفت سالگی صبر می کنند که تاخیر در این باره به رشد اخلاقی صدمه میزند و تغییر آن برای کودکان دشوارتر می شود.
در این میان اساس هوش اخلاقی سه فضیلت است: همدلی، وجدان، خویشتنداری. در حقیقت آنقدر این فضایل برای هوش اخلاقی اهمیت دارند که آن را رمز اخلاقی می نامند و وقتی هر سه این عناصر اصلی ضعیف باشند کودک در طول زندگی بی دفاع می ماند. ایجاد این ظرفیتها بزرگترین میراثی است که ما برای کودکانمان به جای میگذاریم.
سه سال اول زندگی در ایجاد همدلی یا بذر خشونت نقش مهمی دارد. عامل تعیین کننده مهم، رفتار مراقبان نخستین است. در 36 ماه نخست تولد، همدلی می تواند در نتیجه بی اعتنایی، فشارهای عصبی، سو استفاده و ضربه های روحی مکرر تا حد زیادی آسیب ببیند. اگر نیازهای عاطفی کودک ارضا نشده باشد آنها نمی توانند درک کنند که لازم است به نیازهای عاطفی دیگران حساس باشند و توجه نشان دهند.
فرزند شما تا چه حد همدلی دارد؟
عبارت هایی که در ادامه می آیند بیانگر رفتارهایی هستند که بچه های با همدلی بالا نشان میدهند. جلوی هر عبارت، امتیازی را که فکر میکنید سطح فعلی همدلی فرزندتان را نشان میدهد، بنویسید و سپس همه امتیازها را جمع کنید اگر جمع امتیاز کلی بین 40 تا 50 باشد او در این جنبه از هوش اخلاقی، در بهترین حالت است.
هوش اخلاقی
اگر جمع امتیازها بین 30 تا 40 باشد او قادر است این فضیلت را در خود تقویت کند. اگر بین 20 تا 30 باشد نشان از علایم مشکلات بالقوه است و اگر بین 10 تا 20 باشد نشان دهنده خطر بالقوه است و لازم است تمهیداتی اتخاذ کنید.
همیشه=5، اغلب اوقات=4، گاهی اوقات=3، به ندرت(خیلی کم)=2 و هرگز=1
از لحاظ اجتماعی حساس است و علاقه زیادی نسبت به دیگران دارد ————-
نسبت به نیازها و احساسات دیگران، حساسیت نشان میدهد. ————-
نشانه های غیر کلامی دیگران مثل اشارات، زبان بدن، حالتهای چهره و لحن صدا را به درستی تشخیص میدهد. ————-
به سرعت حالتهای چهره دیگران را درک میکند و واکنش مناسب نشان میدهد. ————-
حالت درماندگی دیگران را تشخیص می دهد و واکنش مناسب نشان می دهد. ————-
نشان می دهد که احساسات دیگران را درک می کند. ————-
وقتی کسی دچار درماندگی باشد گریه می کند یا ناراحت می شود. ————-
وقتی با کسی ظالمانه یا غیر دوستانه رفتار شده باشد ناراحت می شود. ————-
به درک دیدگاه های و نظرات دیگران تمایل نشان میدهد. ————-
می تواند احساسات شخص دیگری را از طریق کلام بشناسد. ————-
در ادامه به راه های تقویت این فضایل پرداخته می شود.
نویسنده: فتانه اسماعیلی
کارشناس ارشد روانشناسی