عدم تخمک گذاری و اختلال در تخمک گذاری

تخمک گذاری به معنای آزاد شدن تخمک از تخمدان است، این فرآیند باعث می شود تا بارداری به طور طبیعی اتفاق بیفتد. عدم تخمک گذاری منجر به ناباروری می شود. در صورتی که تخمک گذاری انجام شود ولی نامنظم باشد، به آن تخمک گذاری محدود یا الیگو (oligo-ovulation) گفته می شود.

عدم تخمک گذاری و تخمک گذاری محدود، از انواع اختلالات تخمک گذاری به حساب می آیند. یکی از دلایل عمده ناباروری زنان اختلال در فرآیند تخمک گذاری است، در واقع 40 درصد از زنان نابارور دچار مشکلات تخمک گذاری هستند.

عدم تخمک گذاری و ناباروری

احتمال بارداری زوج ها درصورت عدم وجود مشکلات باروری در هر ماه حدود 25 درصد است. با این حال هیچ تضمینی وجود ندارد که حتی وقتی تخمک گذاری به طور طبیعی انجام می شود، فرد باردار شود.

هنگامی که تخمک گذاری انجام نشود، فرد قادر به بارداری نخواهد بود، زیرا تخمکی برای لقاح وجود ندارد. در صورتی که تخمک گذاری نامنظم باشد، احتمال بارداری کاهش می یابد، زیرا تخمک کمی تولید می شود.

تخمک گذاری دیررس منجر به تولید تخمک با کیفیت کم و همچنین کاهش شانس باروری می شود. افزون بر این تخمک گذاری نامنظم معمولاً نشان دهنده تغییر در سطح هورمون ها است. اختلالات هورمونی می تواند منجر به مشکلات زیر می شود:

– کاهش غیر طبیعی سطح پروژسترون

– کاهش مخاط دهانه رحم

– فاز لوتئال کوتاه

– نازک یا ضخیم شدن بیش از حد آندومتر (پوشش داخلی رحم که تخمک بارور شده در آن لانه گزینی می کند)

علائم عدم تخمک گذاری و اختلال در تخمک گذاری

افراد مبتلا به عدم تخمک گذاری معمولا قاعدگی نامنظم دارند. در صورتی که سیکل قاعدگی کمتر از 21 روز یا بیشتر از 36 روز باشد، احتمال اختلال در عملکرد تخمک گذاری وجود دارد.

اگر سیکل قاعدگی در محدوده طبیعی 21 تا 36 روزه باشد، اما طول دوره های هر ماه متفاوت باشد، این نیز می تواند نشان دهنده اختلال در عملکرد تخمک گذاری باشد. برای نمونه اگر یک ماه چرخه قاعدگی 22 روزه و ماه دیگر 35 روزه باشد، تغییرات بین دوره ها می تواند نشان دهنده وجود اختلال در تخمک گذاری باشد.

ممکن است چرخه قاعدگی فرد منظم باشد ولی تخمک گذاری اتفاق نیفتد، اما این امر خیلی شایع نیست. چرخه قاعدگی که در آن تخمک گذاری اتفاق نمی افتد، چرخه عدم تخمک گذاری نامیده می شود.

عدم تخمک گذاری

علت عدم تخمک گذاری و اختلال در تخمک گذاری

عدم تخمک گذاری و اختلال در تخمک گذاری می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. یکی از شایع ترین علت عدم تخمک گذاری، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است.

برخی از دلایل احتمالی اختلال در تخمک گذاری یا عدم تخمک گذاری عبارت است از:

– ورزش شدید

– سطح استرس بسیار بالا

– هیپرپرولاکتینمی

– کاهش وزن

– چاقی

– یائسگی یا کاهش ذخیره تخمدان

– نارسایی زودرس تخمدان

– اختلال عملکرد تیروئید (پرکاری تیروئید)

تشخیص عدم تخمک گذاری و اختلال در تخمک گذاری

پزشک در ویزیت سالانه سوالاتی در مورد چرخه قاعدگی از شما می پرسد. اگر دچار سیکل نامنظم یا عدم قاعدگی باشید، او در ابتدا عملکرد تخمدان های شما را بررسی می کند.

ابتدا پزشک ممکن است از شما بخواهد تا درجه حرارت پایه بدن خود را برای مدت چند ماه در خانه اندازه گیری کنید. در مرحله بعد، پزشک به منظور بررسی سطح هورمون های شما آزمایش خون تجویز می کند.

یکی از این آزمایش های هورمونی، آزمایش پروژسترون است. پس از تخمک گذاری، سطح پروژسترون افزایش می یابد. بالا نرفتن مقادیر این هورمون در خون نشان دهنده عدم تخمک گذاری است.

پزشک همچنین با انجام سونوگرافی می تواند عدم تخمک گذاری را تشخیص دهد. با استفاده از سونوگرافی می توان شکل و اندازه رحم و تخمدان ها را بررسی کرد. با این روش می توان به وجود تخمدان پلی کیستیک (یکی از علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک)، که یکی از علت های اختلال در تخمک گذاری است پی برد . پلی کیستیک تخمک های ریز شبیه گردنبند مروارید و رشته ای از فولیکول های زیاد هستند که در داخل تخمدان جمع شده اند.

از طریق سونوگرافی همچنین می توان میزان رشد فولیکول و تخمک گذاری را بررسی کرد، اگرچه معمولاً این کار خیلی شایع نیست. در صورت درخواست پزشک، ممکن است لازم باشد فرد در طول مدت یک تا دو هفته چندین سونوگرافی انجام دهد.

درمان عدم تخمک گذاری

درمان عدم تخمک گذاری به علت آن بستگی دارد. برخی از موارد عدم تخمک گذاری را می توان با تغییر سبک زندگی یا رژیم غذایی درمان کرد. برای نمونه در صورتی که عدم تخمک گذاری ناشی از کاهش وزن بدن یا عادت شدید ورزشی باشد، با افزایش وزن یا کاهش عملکرد می توان باعث شروع تخمک گذاری شد.

همین روش در شرایط تخمک گذاری ناشی از چاقی نیز موثر است. اگر اضافه وزن دارید، کاهش حتی 10 درصد از وزن فعلی شما برای شروع تخمک گذاری کافی است.

متداول ترین روش درمان عدم تخمک گذاری، مصرف داروهای باروری است. معمولا اولین داروی باروری کلومید است. در صورتی که کلومید در درمان موثر نباشد، پزشک داروهای باروری دیگری را تجویز می کند.

کلومید در 80 درصد از زنان مبتلا به عدم تخمک گذاری موثر است. طبق پژوهش های انجام شده، کلومید باعث می شود حدود 45 درصد از زنان در طی شش ماه از شروع درمان باردار شوند.

در صورتی که میتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) هستید، داروهای محرک انسولین مانند متفورمین می تواند به شروع دوباره تخمک گذاری شما کمک کند. با این حال تاثیرگذاری این دارو به یک دوره درمان شش ماهه نیاز دارد. پس از اتمام این دوره می توانید آزمایش بارداری بدهید.

اگرچه متفورمین برای تنظیم انسولین مناسب ترین درمان است، اما برخی از افراد ترجیح می دهند میواینوزیتول که یک مکمل غذایی بدون نسخه است را امتحان کنند. گفته می شود تاثیر این مکمل در تنظیم هورمون های انسولین مانند متفورمین است.

در صورتی که مصرف متفورمین یا میواینوزیتول در درمان موثر نبود، پزشک ممکن است مصرف هم زمان سایر داروهای باروری همراه با متفورمین را توصیه کند. پژوهش ها نشان داده که این ترکیب شانس بارداری را در زنانی که تنها با مصرف داروی باروری موفق به تخمک گذاری نشده اند افزایش می دهد.

مصرف داروی ضد سرطان لتروزول (فمارا) در تحریک تخمک گذاری افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک موثر است. داروهای باروری در صورتی که علت عدم تخمک گذاری نارسایی زودرس یا ذخیره کم تخمدان باشد، اثر گذاری کمی دارند، البته این امر به معنای ناباروری نیست. برخی از زنان با استفاده از تخمک های خود قادر به باردار شدن نیستند و نیاز به روش درمانی لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تخمک اهدایی دارند.

مترجم: محدثه محمدی